Με το πέρασμα των ετών, η συσσώρευση των γνώσεων πάνω στην παθογένεια και στην παθοφυσιολογία των νοσημάτων καθενός συστήματος του οργανισμού ή ακόμα και ενός συγκεκριμένου οργάνου ή λειτουργίας και η συνεχής πρόοδος στην ανάπτυξη και εφαρμογή καινούργιων διαγνωστικών και θεραπευτικών μέσων οδήγησαν σε διάσπαση της ολότητας της Εσωτερικής Παθολογίας, από όπου προέκυψαν νέες ιατρικές ειδικότητες με γνωστικά αντικείμενα πλέον εξειδικευμένα πάνω στα διάφορα συστήματα του οργανισμού. Αυτές οι ειδικότητες, μαζί με την Εσωτερική Παθολογία, αποτελούν τον Παθολογικό Τομέα των ιατρικών υπηρεσιών, με κοινό γνώρισμα τη χρήση μη-χειρουργικών θεραπευτικών μέσων. Ο όρος «Παθολογική ειδικότητα» προκύπτει κατ’ αντιστοιχία του διεθνούς όρου «Medical specialty» με τρόπο ανάλογο με τη μετονομασία της Εσωτερικής Ιατρικής σε Εσωτερική Παθολογία.
Παθολογικές ειδικότητες
Στην Ελλάδα αναγνωρίζονται 37 ιατρικές ειδικότητες εκ των οποίων 14 είναι Παθολογικές ειδικότητες, οι εξής: Αιματολογία, Αλλεργιολογία, Γαστρεντερολογία, Δερματολογία, Ενδοκρινολογία, Εσωτερική Παθολογία, Καρδιολογία, Νευρολογία, Νεφρολογία, Παθολογική Ογκολογία, Παιδιατρική0, Πνευμονολογία – Φυματιολογία, Ρευματολογία. Η Ψυχιατρική, παρ’ ότι διεθνώς σε αρκετές χώρες αναγνωρίζεται ως παθολογική (δηλαδή μη-χειρουργική) ιατρική ειδικότητα, στην Ελλάδα ανήκει σε ξεχωριστό τομέα ιατρικών υπηρεσιών.
Ετυμολογία – Προέλευση όρου
Ο όρος «Εσωτερική Ιατρική» πρωτοεμφανίστηκε το 1882 στα πρακτικά ενός ιατρικού συνεδρίου που διοργανώθηκε στο Wiesbaden της Γερμανίας. Ο όρος «εσωτερική» χρησιμοποιήθηκε τότε από κοινού με τον όρο «ιατρική» (σε αντιδιαστολή με την έννοια της «χειρουργικής» ειδικότητας) για να περιγράψει εκείνη την ειδικότητα της Ιατρικής που ασχολείτο με την προσέγγιση των νοσημάτων συνδυάζοντας την κλινική εικόνα με τα εργαστηριακά ευρήματα, δηλαδή στηριζόμενη σε βάσεις παθοφυσιολογίας των λειτουργιών των εσωτερικών οργάνων του ανθρώπινου σώματος. Σύμφωνα με τον ορισμό που αναπτύχθηκε από τον Friedrich T. von Frerichs, «η εσωτερική ιατρική είναι ενσωμάτωση της κλινικής άσκησης, της παθολογοανατομικής και του εργαστηρίου». Υπό αυτό το πρίσμα, η Εσωτερική Παθολογία δεν ασχολείται εξαρχής με κάποιο εξειδικευμένο νόσημα ή σύστημα οργάνων του οργανισμού, αλλά με κλινικό-εργαστηριακά σύνδρομα που μπορούν να περιλαμβάνουν σημεία και συμπτώματα από παραπάνω του ενός οργάνου (όπως για παράδειγμα οι λοιμώξεις) ή να αφορούν σε κλινικές οντότητες που αναπτύσσονται σε έδαφος δυσλειτουργίας διαφορετικών συστημάτων (όπως για παράδειγμα το δυσπνοϊκό σύνδρομο σε έδαφος καρδιακής ή αναπνευστικής νόσου).
Η παθοφυσιολογική βάση της Εσωτερικής Ιατρικής αντικατοπτρίζεται και στην επιλογή του γενικότερου όρου (Εσωτερική) Παθολογία (σε αντίθεση με τη Φυσιολογία) που επιλέχθηκε, αντί του διεθνούς όρου, στην ελληνική πραγματικότητα, όπως αυτός εκφράζει εκείνη την ιατρική ειδικότητα που ασχολείται με τη διάγνωση και θεραπεία διαταραχών σχετικών με τη γενική φυσιολογία του ανθρώπινου οργανισμού. Όσον αφορά στις ιατρικές ειδικότητες, διεθνώς ο όρος Παθολογία (Pathology) αντιστοιχεί στον ελληνικό όρο Παθολογική Ανατομική, η οποία δεν αποτελεί κλινική αλλά διαγνωστική (εργαστηριακή) ειδικότητα.
Αντικείμενο Παθολογίας
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Εσωτερικής Ιατρικής και την Ευρωπαϊκή Ένωση Ιατρικών Ειδικοτήτων, η Εσωτερική Παθολογία έχει ως αντικείμενο την πρόληψη, τη διάγνωση και τη θεραπεία των ενήλικων ασθενών με γενικά ιατρικά προβλήματα, πολλαπλές παθήσεις ή άτυπη κλινική εικόνα, κατά τρόπο ολιστικό, δηλαδή λαμβάνοντας υπ’ όψιν εξίσου την κοινωνική, ψυχολογική και ηθική διάσταση των κλινικών προβλημάτων των ασθενών. Το φάσμα θεραπευτικής της Εσωτερικής Παθολογίας περιλαμβάνει επί της ουσίας μια ευρύτατη γκάμα διαταραχών του αναπνευστικού, του αιμοποιητικού, του πεπτικού, του ενδοκρινικού, του κυκλοφορικού, του νευρικού, του μυοσκελετικού και του ουρογεννητικού συστήματος, καθώς επίσης τις μεταβολικές και βιοχημικές διαταραχές και τα λοιμώδη νοσήματα. Συχνά οι Εσωτερικοί Παθολόγοι καλούνται να διαχειριστούν σύνθετα ή πολυσυστημικά νοσήματα, η δε παροχή ιατρικών υπηρεσιών και φροντίδας στον ενήλικα ασθενή προβλέπεται να εξασφαλίζεται κατά προσέγγιση διεξοδική και συνεχή, τόσο σε οξείες όσο και σε χρόνιες καταστάσεις· εκτός της θεραπευτικής, ασχολούνται και με ζητήματα συμβουλευτικής των ασθενών άλλων ιατρικών ειδικοτήτων. Η Εσωτερική Παθολογία αποτελεί, ακόμη, μείζον πεδίο της ακαδημαϊκής Ιατρικής και της ιατρικής έρευνας.
Εσωτερική Παθολογία
Η Εσωτερική Παθολογία, επίσης γνωστή στην Ελλάδα απλώς ως Παθολογία (διεθνής όρος: Internal Medicine), είναι κλινική ειδικότητα της Ιατρικής που ασχολείται με την πρόληψη, τη διάγνωση και τη μη-χειρουργική θεραπεία των νοσημάτων στους ενήλικες (μη-παιδιατρικούς) ασθενείς, με ιδιαίτερη έμφαση στα εσωτερικά όργανα του ανθρώπινου οργανισμού. Αποτελεί βασική επιστήμη της κλινικής Ιατρικής και της θεραπευτικής (σε αντίθεση με τον κλάδο των διαγνωστικών ειδικοτήτων, όπως για παράδειγμα η Ιατρική Βιοπαθολογία ή η Ακτινοδιαγνωστική). Η Εσωτερική Παθολογία ασκείται τόσο σε νοσοκομιακές δομές (κλινικές, εξωτερικά ιατρεία και ιατρεία/τμήματα επειγόντων περιστατικών) όσο και σε επίπεδο πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας (κέντρα υγείας, ιδιωτικά ιατρεία). Μάλιστα στην Ελλάδα, δεδομένης της σχετικά πρόσφατης αναγνώρισης της Γενικής Ιατρικής ως αυτόνομης ιατρικής ειδικότητας, οι Εσωτερικοί Παθολόγοι κλήθηκαν επί σειρά δεκαετιών να υποστηρίξουν τις δομές Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, αναλαμβάνοντας μεγάλο μέρος του ρόλου του «οικογενειακού ιατρού», εν μέρει συνεχίζοντας μέχρι σήμερα.
Εκπαίδευση στην Παθολογία
Στην Ευρώπη, η ελάχιστη διάρκεια εκπαίδευσης για την απόκτηση του τίτλου ειδικότητας στην Εσωτερική Παθολογία ορίζεται στα 5 έτη. Δικαίωμα εισαγωγής σε κάποιο πρόγραμμα εκπαίδευσης έχουν οι κάτοχοι πανεπιστημιακού τίτλου Ιατρικής Σχολής και άδειας άσκησης επαγγέλματος ιατρού. Κατά τη διάρκεια του προγράμματος εκπαίδευσης, οι εκπαιδευόμενοι ιατροί (ειδικευόμενοι) οφείλουν να αποκτήσουν μια σειρά από ικανότητες επαγγελματικής επάρκειας σε διάφορους τομείς όπως η φροντίδα του ασθενούς, οι ιατρικές γνώσεις, οι δεξιότητες επικοινωνίας, ο επαγγελματισμός, οι δεξιότητες οργάνωσης και διαχείρισης συστημάτων υπηρεσιών και η έρευνα. Επίσης, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ένωση Ιατρικών ειδικοτήτων, για όλους τους απόφοιτους Ιατρικής Σχολής που επιθυμούν να ειδικευθούν σε οποιαδήποτε Παθολογική ειδικότητα συστήνεται ένα ελάχιστο χρονικό διάστημα εκπαίδευσης 2 ετών στην Εσωτερική Παθολογία.
Υποειδικότητες – Εξειδικεύσεις της Εσωτερικής Παθολογίας
Με το πέρας της ειδίκευσης στην Εσωτερική Παθολογία, οι ειδικευμένοι ιατροί μπορούν περαιτέρω να εξειδικευθούν σε διάφορους γνωστικούς τομείς που αφορούν σε συγκεκριμένα νοσήματα, συστήματα παροχής ιατρικής φροντίδας ή πολυδύναμες ιατρικές επιστήμες, οι οποίοι αποτελούν υποειδικότητες της Εσωτερικής Παθολογίας. Στην Ελλάδα αναγνωρίζονται διάφορες εξειδικεύσεις της Εσωτερικής Παθολογίας, μεταξύ των οποίων η Λοιμωξιολογία, η Διαβητολογία, η Υπερτασιολογία, η Ηπατολογία, η Γηριατρική, η Κλινική Φαρμακολογία, η Εντατικολογία κ.ά.
Η Αιματολογία είναι ένας ιδιαίτερος κλάδος της ιατρικής επιστήμης που κύριο αντικείμενο έρευνας και μελέτης είναι το αίμα, τόσο στη φυσιολογική του, όσο και την παθολογική του κατάσταση. Κατά τις τελευταίες δεκαετίες και ειδικότερα μετά την εφεύρεση του ηλεκτρονικού μικροσκοπίου η ιατρική ειδικότητα της αιματολογίας έχει καταλάβει προνομιούχο θέση μεταξύ άλλων ειδικοτήτων.
Η επιστήμη της Αιματολογίας
Η Αιματολογία μελετώντας την μορφολογία και φυσιολογία των κυττάρων του αίματος κατάφερε αφενός μεν να προσδιορίσει τον τόπο παραγωγής και καταστροφής των αιμοσφαιρίων, όσο επίσης, το σημαντικότερο, να προσδιορίσει αρκετό αριθμό νοσημάτων που έχουν ως αιτία αιματοπάθειες οφειλόμενες σε διαταραχές των παραπάνω κυττάρων, ή ακόμα και στην αντιμετώπιση αιμορραγικών παθήσεων, παθήσεων που συνοδεύονται με αιμοραγία. Στις αιματοπάθειες περιλαμβάνονται οι περισσότερο γνωστές, αναιμίες, πολυερυθραιμίες, λευχαιμίες, κ.ά.
Ωφέλειες
Συνέπεια των προσδιορισμών αυτών ήταν η εφαρμογή ακριβέστερων θεραπευτικών αγωγών και ταυτόχρονα η ταχύτατη ανάπτυξη των εργαστηριακών εξετάσεων και εφαρμογής νέων μεθόδων έρευνας.
Πεδία συνεργασίας
Στα πεδία μελέτης της αιματολογίας υπεισέρχονται και άλλα πεδία όπως της βιοχημείας, ιστολογίας, κυτταρολογίας, ανοσοπαθολογίας κ.ά., γεγονός που καθιστά την ειδικότητα αυτή ιδιαίτερα αξιόλογη στη θεραπευτική, με ευρύτατο φάσμα ερευνών.
Είναι η ειδικότητα που ασχολείται με τα αλλεργικά νοσήματα. Ο Αλλεργιολόγος είναι ένας γιατρός που έχει περάσει από ειδική εκπαίδευση όσον αφορά την διάγνωση και τη θεραπευτική αντιμετώπιση των αλλεργικών και ανοσολογικών παθήσεων. Η εκπαίδευση είναι μακροχρόνια και περιλαμβάνει τουλάχιστον 11 χρόνια εντατικής μελέτης στα οποία περιλαμβάνονται τα χρόνια της Ιατρικής Σχολής (6) και τα χρόνια λήψεως της ειδικότητας (5). Ενίοτε ακολουθεί και η εξειδίκευση του ιατρού σε κάποιο από τα αντικείμενα της ειδικότητάς του (π.χ. Ιατρική Ακαερολογία, Αεροβιολογία κ.ά.).
Η επιστήμη της Αλεργιολογίας
Η Αιματολογία μελετώντας την μορφολογία και φυσιολογία των κυττάρων του αίματος κατάφερε αφενός μεν να προσδιορίσει τον τόπο παραγωγής και καταστροφής των αιμοσφαιρίων, όσο επίσης, το σημαντικότερο, να προσδιορίσει αρκετό αριθμό νοσημάτων που έχουν ως αιτία αιματοπάθειες οφειλόμενες σε διαταραχές των παραπάνω κυττάρων, ή ακόμα και στην αντιμετώπιση αιμορραγικών παθήσεων, παθήσεων που συνοδεύονται με αιμοραγία. Στις αιματοπάθειες περιλαμβάνονται οι περισσότερο γνωστές, αναιμίες, πολυερυθραιμίες, λευχαιμίες, κ.ά. Συνέπεια των προσδιορισμών αυτών ήταν η εφαρμογή ακριβέστερων θεραπευτικών αγωγών και ταυτόχρονα η ταχύτατη ανάπτυξη των εργαστηριακών εξετάσεων και εφαρμογής νέων μεθόδων έρευνας. Στα πεδία μελέτης της αιματολογίας υπεισέρχονται και άλλα πεδία όπως της βιοχημείας, ιστολογίας, κυτταρολογίας, ανοσοπαθολογίας κ.ά., γεγονός που καθιστά την ειδικότητα αυτή ιδιαίτερα αξιόλογη στη θεραπευτική, με ευρύτατο φάσμα ερευνών.
Η Γαστρεντερολογία (αγγλικά: gastroenterology) είναι κλάδος της ιατρικής επιστήμης που ασχολείται με τη λειτουργία του πεπτικού συστήματος. Οι πιο συχνές παθήσεις είναι: Γαστρεντερίτιδα, Γαστροοισοφαγική παλινδρομική νόσος, Έλκος, Διαφραγματοκήλη κλπ.
Γαστρεντερίτιδα
Η γαστρεντερίτιδα είναι μια νόσος που χαρακτηρίζεται από φλεγμονή του γαστρεντερικού συστήματος, συμπεριλαμβανομένου τόσο του στομάχου όσο και του λεπτού εντέρου, και προκαλεί διάρροια, εμετό, κοιλιακό άλγος και κράμπες. Η γαστρεντερίτιδα, παρόλο που δε σχετίζεται με τη γρίπη, είναι επίσης γνωστή και ως γρίπη του στομάχου ή γαστρική γρίπη. Η πλειονότητα των περιπτώσεων γαστρεντερίτιδας σε παιδιά παγκοσμίως οφείλεται στον ροταϊό. Στους ενήλικες, ωστόσο, οι πιο συχνές αιτίες γαστρεντερίτιδας είναι ο νοροϊός και τα καμπυλοβακτήρια. Λιγότερο συχνά αίτια γαστρεντερίτιδας αποτελούν άλλα βακτήρια (ή οι τοξίνες τους) και τα παράσιτα. Η μετάδοση γίνεται μέσω της κατανάλωσης ακατάλληλα παρασκευασμένων τροφίμων, μολυσμένων υδάτων ή διά μέσου της άμεσης επαφής με άτομα που νοσούν. Η κύρια θεραπεία είναι η επαρκής ενυδάτωση. Σε ήπιες ή μέτριες περιπτώσεις γαστρεντερίτιδας, αυτό μπορεί συνήθως να επιτευχθεί με τη χορήγηση πόσιμων ενυδατικών διαλυμάτων. Σε πιο βαριές περιπτώσεις, συνιστάται ενδοφλέβια χορήγηση υγρών. Η γαστρεντερίτιδα προσβάλλει κυρίως παιδιά και πληθυσμό αναπτυσσόμενων χωρών.
Ο κλάδος της Ιατρικής που ασχολείται με τις λεγόμενες «σωματικές» παθήσεις,ασθένειες και σύνδρομα του νευρικού συστήματος,του μυϊκού συστήματος και των νευρομυϊκών συνάψεων. Ο ορισμός είναι τεχνητός, αφού ετυμολογικά η λέξη σημαίνει την επιστήμη που ασχολείται με τα νεύρα, ενώ παράλληλα προϋποθέτει την ύπαρξη θεμελιωδών διαφορών μεταξύ νευρολογικών (με σωματικό υπόβαθρο δημιουργίας) και ψυχιατρικών διαταραχών(με ψυχικό υπόβαθρο δημιουργίας), ενώ και οι δύο είναι διαταραχές του νευρικού συστήματος. Πολλές νευρολογικές διαταραχές συνοδεύονται από «ψυχιατρικά» συμπτώματα και αντιστρόφως. Η ανακρίβεια του ορισμού αντικατοπτρίζεται και από το γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι συγχέουν την νευρολογία με την ψυχιατρική. Ο όρος πρωτοχρησιμοποιήθηκε από τον Thomas Willis. Σε πολλές χώρες ο νευρολόγος είναι ταυτόχρονα ψυχίατρος. Συνήθως όμως,το φάσμα των διαταραχών που αντιμετωπίζει ο πρώτος (π.χ. επιληψία, σκλήρυνση κατά πλάκας, νόσος του Πάρκινσον) διαφέρει αισθητά από το φάσμα των διαταραχών που αντιμετωπίζει ο δεύτερος (π.χ. σχιζοφρένεια, κατάθλιψη, διαταραχές προσωπικότητας).
Νευρολογικές παθήσεις
Υπάρχουν πολλές παθήσεις που σχετίζονται με την νευρολογία. Οι πιό γνωστές από αυτές είναι οι παρακάτω: Νόσος Αλτσχάϊμερ, Νόσος του Πάρκινσον, Πολιομυελίτιδα, Επιληψία, Ημικρανία κλπ.
Ημικρανία
Η Ημικρανία είναι μια χρόνια διαταραχή που χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενες μέτριες έως έντονες κεφαλαλγίες, συχνά σε συνδυασμό με μια σειρά από συμπτώματα του αυτόνομου νευρικού συστήματος. Η λέξη προέρχεται από την ελληνική γλώσσα και σημαίνει «πόνος στη μία πλευρά του κεφαλιού». Είναι σύνθετη λέξη, που αποτελείται από τα συνθετικά «ημί» («μισός») και κρανίο. Συνήθως η κεφαλαλγία είναι μονομερής (επηρεάζοντας το μισό μέρος του κεφαλιού) και παλλόμενη (δηλαδή ο πόνος αυξομειώνεται σε ένταση), ενώ διαρκεί από 2 έως 72 ώρες. Τα συσχετιζόμενα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν ναυτία, έμετο, φωτοφοβία (αυξημένη ευαισθησία στο φως), φωνοφοβία (αυξημένη ευαισθησία στον ήχο) και πόνο ο οποίος γενικά επιδεινώνεται με τη σωματική δραστηριότητα. Έως και το ένα τρίτο των ανθρώπων με ημικρανία αντιλαμβάνονται μια αύρα: μια παροδική οπτική, αισθητική, λεκτική, ή κινητική διαταραχή που σηματοδοτεί ότι ο πονοκέφαλος θα επέλθει σύντομα. Οι ημικρανίες πιστεύεται ότι οφείλονται σε ένα μίγμα περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων. Περίπου τα δύο τρίτα των περιπτώσεων αποτελούν κληρονομικές παθήσεις. Οι διακυμάνσεις στα επίπεδα ορμονών μπορεί επίσης να παίζουν κάποιο ρόλο: οι ημικρανίες επηρεάζουν ελαφρώς περισσότερο τα αγόρια απ’ ότι τα κορίτσια πριν από την εφηβεία, αλλά περίπου δύο έως τρεις φορές περισσότερο τις γυναίκες απ’ ότι τους άνδρες. Η συχνότητα των περιστατικών συνήθως μειώνεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Οι ακριβείς μηχανισμοί που προκαλούν τις ημικρανίες δεν είναι γνωστοί. Ωστόσο, πιστεύεται ότι πρόκειται για νευροαγγειακή διαταραχή. Η κύρια θεωρία σχετίζεται με την αυξημένη διεγερσιμότητα του εγκεφαλικού φλοιού και με το μη φυσιολογικό έλεγχο των νευρώνων του πόνου στον πυρήνα του τρίδυμου νεύρου του εγκεφαλικού στελέχους. Η αρχική συνιστώμενη αντιμετώπιση είναι με απλά αναλγητικά, όπως ιβουπροφαίνη και ακεταμινοφαίνη για τον πονοκέφαλο, ένα αντιεμετικό για τη ναυτία καθώς και αποφυγή των εναυσμάτων της κεφαλαλγίας. Ειδικά φάρμακα, όπως τριπτάνες ή εργοταμίνες, μπορούν να χρησιμοποιηθούν από εκείνους στους οποίους τα απλά αναλγητικά δεν είναι αποτελεσματικά. Παγκοσμίως, περισσότερο από το 10% του πληθυσμού έρχεται αντιμέτωπο με την ημικρανία κάποια στιγμή στη ζωή του.
